Railroadtrip naar Lissabon

Walk 21 Lissabon zit erop! De terugweg met de trein brengt me op verrassende plekken. Is Pontevedra echt een voetgangersparadijs? Wat (en wie) kom je allemaal tegen als je een rondje van 17 kilometer door Madrid loopt? En is Montpellier echt een van de minst voetgangersvriendelijke steden van Frankrijk?

Deze pagina is nog in bewerking. Volg me op linked-in om te zien wanneer het reisverslag van de terugweg klaar is!

Dag negen: met de trein via Vigo naar Pontevedra, middag en avond in Pontevedra

Parcours van de dag: lopen naar station Campana, met de trein naar Vigo, even rondlopen in Vigo, met de trein naar Pontevedra, lopen naar het hotel, lopen naar het stadhuis, avond en middag rondlopen in Pontevedra, teruglopen naar hotel.

Aantal stappen gezet: 18.243

Vertraging: vijf minuten.

Hoogtepunten en opvallende zaken (waarschuwing: dit is heel veel in Pontevedra!):

Even lopend vanaf station Vigo valt mijn oog al snel op een heel bijzonder gebouw met een lift naar boven, waar je aankomt op een soort uitkijkcirkel/ brug over een grote weg heen. De enorme constructie, inclusief busstation en winkelcentrum, brengt je in een ander deel van Vigo. Beneden staat een bord om aan te geven dat je je hier in een intelligente openbare ruimte bevindt. Er zijn allemaal sensoren aan de paal vastgemaakt, die vast nuttige dingen meten. Maar de straat en de stoep liggen er slecht bij. Da’s dan weer niet zo intelligent.
Nog een tech-snufje: in Vigo kom ik een paar voetgangersoversteekplaatsen tegen met verkeerslichten met een strip op de stoep die rood en groen oplicht. Het is super duidelijk en helpt vast om mensen op te laten letten, maar ik denk: mooi is anders. Kunnen mensen niet gewoon zelf wat beter opletten (in plaats van op hun telefoon te kijken bijvoorbeeld)?

Aankomst op station Vigo. Dit is toch wel het lelijkste stationsgebouw van de hele reis.

Twee uitersten bij elkaar: gloednieuwe sensoren en slecht onderhouden wegdek. Waar steek je liever je geld in? (op de achtergrond de cirkelvormige brug met lift ernaartoe)

Boven gekomen met de lift, sta je opeens in een heel andere wereld.

Lichtstrips op de stoep maken extra duidelijk of je mag oversteken.

In Pontevedra aangekomen bots ik min of meer direct op de Metrominuto kaart, een op een metrokaart geïnspireerde plattegrond van de stad met daarop belangrijke plekken in en de looptijden ertussen. Intussen hebben veel meer steden een dergelijke kaart gemaakt, maar Pontevedra was de eerste. Later vertelt mijn gids (Daniel Mancenlle, directeur generaal van de gemeente), dat de kaart niet bedoeld was om mensen de weg te wijzen. Je moet de kaart meer zien als symbool. Met de door de hele stad heen verspreide borden draagt de gemeente uit dat het in Pontevedra gemakkelijk en prettig lopen is: een stad met korte afstanden en fijne routes ertussen.

Daar is ie, de eerste Metrominuto kaart!

De stad wil niet zomaar een loopvriendelijke stad zijn. De Camino de Santiago de Compostela loopt door de stad heen en dat maakt dat er 150.000 wandelaars jaarlijks door het stadje lopen. Maar daar gaat het niet zozeer om. Het gaat om de inwoners, om het maken van democratische straten waar iedereen gebruik van kan maken (en niet alleen automobilisten), het gaat erom dat mensen elkaar kunnen ontmoeten op straat (‘verkeerspleinen moeten weer agora’s worden’), dat iedereen gezonde lucht kan inademen en gemakkelijk een ommetje kan maken en dat kinderen van jongs af aan zelfstandig aan het verkeer kunnen deelnemen en op straat kunnen spelen. De vraag is of ze dat hier voor elkaar hebben gekregen en hoe dan? Dat ga ik horen van meneer Mancenlle, die zo vriendelijk is om me rond te leiden. Later hoor ik dat hij dat wekelijks doet, maar het lijkt hem niet te vervelen. Hij trekt er maar liefst vier uur voor uit. Dankzij hem snap ik nu veel beter hoe het werkt, waarom ze het zo gedaan hebben en hoe het allemaal gelukt is. Veel dank!

Op weg naar het stadhuis voor mijn afspraak met meneer Mancenlle valt me op dat er in Pontevedra veel zebrapaden zijn. Eigenlijk viel me dat in alle steden van deze reis op: er zijn overal veel meer zebrapaden dan bij ons. Ook bij 30 km/uur wegen -waar in Nederland vaak gezegd wordt dat het dan niet nodig is- en zelfs in straten waar nog langzamer gereden wordt. En waar bij ons al snel gezegd wordt dat het schijnveiligheid oplevert, merk ik hier dat automobilisten heel netjes voor je stoppen. In Pontevedra remmen automobilisten op 30 km/uur wegen vanzelf al af omdat alle zebrapaden daar op verkeerdrempels liggen. In het 20 km/uur gebied liggen ook zebrapaden, maar daar is de snelheid laag genoeg om niet ook nog drempels neer te hoeven leggen.

Zebrapaden liggen in 30 km gebieden op drempels.

De hele stad is autoluw en het historisch centrum nagenoeg autovrij.

Over snelheid gesproken: meneer Mancennle legt me uit hoe het werkt in het voetgangersgebied van Pontevedra. Het ⁠hele historische centrum is semi autovrij. Je mag er wel rijden maar je moet je aanpassen aan de snelheid van de mensen die er zijn. Dat betekent 10 km/uur als er niemand is, 5 km/uur als er voetgangers lopen en stoppen en wachten als er kinderen op straat spelen (!). Ook bijzonder: auto’s die er rijden moeten kunnen aantonen dat ze er per se moeten zijn (ik moet laden/lossen, ben gehandicapt, moet mijn oude moeder afzetten) en mogen max 10 minuten stilstaan. Hier wordt op gehandhaafd. Als je gepakt wordt, betekent dat een flinke boete en je moet de kosten voor het wegtakelen van je auto zelf betalen.

Op alle wegen in het centrum (maar buiten het historische centrum) geldt een maximum snelheid van 20 km/uur, de wegen zijn eenrichtingsverkeer en je kunt niet lang rechtdoor rijden. Voor je het weet moet je weer links en dan rechts. Gek genoeg geldt dit nu ook voor fietsers maar ze onderzoeken nu of ze wel 2-richtingen voor fietsers kunnen gaan instellen.

Het bord is duidelijk: in principe mag je er met de auto niet in. Alleen als het aantonnbaar moet en dan moet je je aanpassen aan de voetgangers.

Meneer Mancenlle vertelt iedereen die geïnteresseerd is waarom het zo belangrijk is een stad loopvriendelijk te maken en hoe ze daar in Pontevedra aan werken.

Het is haast onvoorstelbaar dat er eerder twee rijkswegen dwars door de stad liepen. De gemeente heeft de wegen overgenomen van het rijk en heringericht op zo’n manier dat doorgaand verkeer niet meer door de stad heen kan, maar via een lus weer teruggestuurd wordt naar de ring. Delen van de weg zijn er uitgeknipt en zijn nu volledig bestemd voor voetgangers. Bijzonder hierbij was dat de gemeenteoorspronkelijk had voorgesteld alleen het aantal rijbanen te verminderen, maar dat juist omwonenden en ondernemers tijdens het participatieproces vroegen om een deel van de weg volledig autovrij te maken. Op de plek waar ooit een druk kruispunt was, sproeit nu een gekleurde fontein en kuieren mensen rustig langs.

‘De ring’ klinkt misschien als een enorm ding, maar dat is niet zo. Ook op de ring geldt een maximum snelheid van 30 km/uur en kun je gewoon via zebrapaden oversteken. Dat is wel zo prettig, want dan kun je op een relaxte manier bij een pad langs de rivier komen als je een wandeling wil maken. En ook belangrijk: je moet de ring oversteken om bij een van de tien grote parkeerplaatsen te komen. Omdat je in het centrum maar 15 minuten mag staan, moet je ergens je auto kwijt. Als je geen privé parkeerplaats hebt, kun gratis op een van deze parkeerplaatsen staan en loop je in 10 à 20 minuten naar ongeveer elke plek in de stad (Pontevedra is niet zo groot) of je stalt je auto in een van de ondergrondse parkeergarages in de stad. Dat kost je dan ongeveer een euro per uur. Overigens mochten bewoners van het historisch centrum die bij de herinrichting opeens hun auto niet meer in de straat mochten zetten, voor een redelijk bedrag een parkeerplaats kopen in de parkeergarage die onder een groot plein is gemaakt. Ook nu nog kunnen mensen er een parkeerplaats kopen of huren, maar wel voor een hogere prijs dan voorheen. Een plek huren voor 8 uur per dag, kost er zo’n 60 euro per maand.

De aanleg van parkeergarages in het centrum en parkeerterreinen aan de ring, maakt dat verkeer op zoek naar een parkeerplaats is verdwenen.

De ring van Pontevedra is ook 30 km/uur.

En dan het verhaal van de kinderen van Pontevedra. Hier word ik het meest enthousiast van. Burgemeester Anxo Fernandez Lores vond 25 jaar geleden dat het voor kinderen mogelijk zou moeten zijn om zelfstandig naar school te kunnen lopen. Het autoluw maken van de stad was hierbij natuurlijk een belangrijke basisvoorwaarde. Maar er gebeurde meer. De gemeente vroeg ouders waar ze zich zorgen over maakten en nam die zorgen weg. Kruispunten werden aangepakt en waar dat (nog) niet kon of ouders de situatie nog steeds niet veilig genoeg vonden, zette de gemeente een verkeersregelaar neer aan het begin en einde van de schooldag. Ook vroeg de gemeente aan winkeliers of ze een oogje in het zeil wilden houden. Winkeliers deden graag mee, omdat ze zich betrokken voelden bij de gemeenschap en omdat het goede reclame voor ze was. Kinderen konden (en kunnen nog steeds) aankloppen bij winkeliers met een sticker op de deur. De verkeersregelaars werden na een aantal jaar wel wat duur en daarbij kwam dat hiermee het idee om kinderen zelf verkeersinzicht op te laten doen eigenlijk teniet gedaan werd. De verkeersregelaars verdwenen dus weer. Het mooie is: iedereen is inmiddels zo gewend dat niemand de verkeersregelaars mist. Kinderen lopen met vriendjes en vriendinnetjes naar school en hun ouders kunnen rustig naar hun werk. Vandaag de dag loopt 80% van de kinderen tussen 6 en 12 jaar naar school.

Ik was er op vrijdagmiddag en kon geen kinderen naar school of naar huis zien lopen, maar was enorm verrast door alle kinderen die ’s avonds in de stad waren. Op allerlei verschillende plekken waren ze aan het voetballen, aan het rolschaatsen, met een ballon aan het spelen, zomaar wat aan het kletsen met vriendinnen of op afstand via een walkie talkie. Echt bijzonder om te zien. Meneer Mancenlle vertelde eerder op de middag dat Francesco Tanucci, schrijver van het boek la citta dei bambini (de stad voor de kinderen,) op bezoek kwam en de burgemeester tegen hem zei: ‘hier is uw stad!’ Sindsdien is Tanucci een groot fan van Pontevedra en vertelt dat aan iedereen die het horen wil. En dat snap ik helemaal.

's Avonds zie je op allemaal verschillende pleintjes kinderen spelen.

Ook hier: vaak met voetbal, maar kinderen zijn ook aan het rondlopen, kletsen, met een walkie talkie aan het spelen, met een ballon bezig. Vanalles.

Er is zoveel te vertellen over Pontevedra, dat ik later aanvul. Eerst even door voor een indruk van Madrid en Montpellier.

Dag tien: ochtend in Pontevedra, ’s middags met de trein naar Madrid

Parcours van de dag: kippeneindje lopen naar een ontbijtplek, terug naar het hotel en door naar het station, met de trein naar Madrid Chamartin, met de trein naar Madrid Atocha, lopen naar het hotel, lopen naar een restaurant en weer terug naar het hotel.

Aantal stappen gezet: 7.708

Vertraging: geen (alweer niet!)

Hoogtepunten en opvallende zaken:

Deze dag had eigenlijk geen hoogtepunten. Het regende in Pontevedra, waar ik dus binnen zat om aan mijn reisverslag te werken en in Madrid aangekomen was het vooral gedoe om van Chamartin naar Atocha te komen. Beide enorme stations met een schaal die wij niet kennen. Het zijn net luchthavens. Ik was blij dat ik er was en ben ‘s avonds plannen gaan maken voor de volgende dag. Belangrijkste bestemming: het Riopark.

Dag elf: dag in Madrid

Parcours van de dag: lopen, lopen en nog eens lopen. Het hele parcours kun je zien op de kaart die ik bij liet houden door Komoot.

Aantal stappen gezet: 24.983 (17 kilometer)

Vertraging: geen (hoewel ik misschien de tijd die ik wachtte bij verkeerslichten had moeten timen)

Hoogtepunten en opvallende zaken:

Al die Madrilen moeten natuurlijk ook ergens kunnen relaxen en sporten en dat doen ze massaal in het Riopark. Het Riopark is zeven kilometer lang en herbergt 33 bruggen. Oud en nieuw, groot en klein, opvallend en simpel. Als je op de kaart kijkt waar je bent, dan snap je soms niet waar de grote wegen zijn die er doorheen lijken te lopen. Die lopen er dus niet doorheen, maar die gaan eronderdoor en ook een keer bovenlangs. Op die manier is het gelukt ruimte vrij te spelen voor groen en is de rivier weer door iedereen te beleven vanaf de kant in plaats van vanuit de auto. Doordat het een lineair park is en er zoveel bruggen zijn, kan iedereen vanuit de vele aanliggende buurten een rondje lopen (of fietsen of skeeleren) van verschillende afstanden. En dat doen mensen dan ook. Zeker op zondag als ik er ben, maar ik kan me zo voorstellen dat het ook op andere dagen druk is.

Wat extra info van Wikipedia: het Nederlandse bureau West 8 won in 2005 in samenwerking met een aantal andere bureaus de internationale ideeënwedstrijd die de gemeente had uitgeschreven voor de herontwikkeling van het gebied. Probleem was dat een deel van de rivier werd ingesloten door de M30 en dat deze samen met de A5 een enorme barrière vormde tussen twee kanten van de stad: de wijk Arganzuela aan de ene kant en de wijken Latina, Carabanchel en Usera aan de rechterkant. De verbinding van de M30 met de snelweg A5, de Extremaduraweg, scheidde ook nog eens een groot deel van de stad van het Casa de Campo, het grootste park van Madrid. Het project omvatte de ingraving van de M30 in dit gebied, naast het deel van de A5 dat parallel aan het Casa de Campo liep. Zie voor meer informatie over het ontwerp ook de website van West8: Madrid RÌO - West 8.

Verder maar niet teveel tekst. Ik doe het met ondertitels bij de foto’s 😊 Een ding nog wat bij me opkwam nadat ik er ongeveer 14 kilometer op had zitten: wat zijn er veel mensen op straat! Allemaal mensen aan de wandel, aan het fietsen, aan het skeeleren, aan het kletsen, aan het schommelen en natuurlijk ook op bankjes aan zitten om naar alle andere mensen te kijken. De relationele stad van Sonia Lavadinho komt hier echt tot leven.

Het Riopark is een plek voor rust en beweging voor alle Madrilenen.

Er zijn veel bruggen, zowel oud als nieuw.

De aanleg van het park kon alleen door een mega-operatie: het onder de grond brengen van een drukke weg.

Een enkele keer gaat er juist een weg over je hoofd heen.

Sommige straten van Madrid zijn enorm druk, ..

... maar je vindt eigenlijk altijd snel een rustige zijstraat, die steeds meer als erf worden ingericht.

Dag twaalf: ochtend in Madrid, met de trein naar Montpellier

Parcours van de dag: lopen van het hotel naar de wijk Lavapies, teruglopen naar het hotel en via een parkje naar station Atocha, met de trein naar Montpellier, lopen naar het hotel.

Aantal stappen gezet: 9.780

Vertraging: geen

Hoogtepunten en opvallende zaken:

Vandaag geen specifieke projecten bezocht. Gewoon wat rondlopen in Lavapiés, de wijk die volgens een of andere website up and coming is; hipsterwijk met streetart. Niet teveel op google maps kijken dus, maar af en toe wel even, want ik moet op tijd weer bij het hotel zijn om uit te checken. Jammer dat ik geen tijd heb om nog even te dwalen aan de hand van de Dérive app. Dat wordt nog eens terugkomen!

De loopruimte is nog steeds niet veel soeps, maar deze super platte paal snoept er in ieder geval niet veel ruimte meer vanaf.

In Lavapiés loop je regelmatig tegen streetart aan. Dat maakt lopen door de wijk extra leuk.

Meer over Madrid volgt. Eerst even door voor een indruk van Montpellier.

Dag dertien: dag in Montpellier

Parcours van de dag:

Aantal stappen gezet: 22.293

Vertraging: geen. Dat krijg je als je bijna alleen maar loopt en af en toe een tram neemt die heel vaak rijden en in Montpellier hoef je bij verkeerslichten niet zo belachelijk lang te wachten als soms in Madrid.

Hoogtepunten en opvallende zaken:

Ik kon op pad met een lijstje tips van Sonia Lavadinho, wat een mazzel, want veel gezien daardoor, zeker ook dingen die ik zelf nooit gevonden had. Dank Sonia! Wil je zelf ook rondkijken in Montpellier, spiek dan maar hieronder. Zelfs in handige volgorde!

Naast het lijstje van Sonia toch van tevoren nog even wat gegoogled en daarbij vind ik een website die vermeldt dat Montpellier de minst voetgangersvriendelijke stad van Frankrijk zou zijn. Maar bij even beter verder lezen blijkt dat het gaat om loopafstanden tussen toeristische hoogtepunten. Die liggen relatief ver uit elkaar en dat doet Montpellier in deze lijst de das om. Maar dit is natuurlijk geen echte maat voor voetgangersvriendelijkheid, dus he voetgangersvriendelijk Montpellier is, ga ik zelf maar eens bekijken.

Is Montpellier echt zo'n voetgangersonvriendelijke stad?

nee, dat valt dus reuze mee, sterker nog: Monpellier is heel voetgangersvriendelijk, in het centrum, maar ook in de nieuw ontwikkelde gebieden.

Het eerste wat je doet als je niet direct voor de toeristische highlights gaat, maar iets wil zien van nieuwe ontwikkelingen, is de tram nemen naar de oever van de rivier de Lez. Montpellier staat bekend om zijn goede tramsysteem. Er zijn vier lijnen die uitwaaieren over de stad. Ze rijden vaak, ze zijn sinds eind 2023 gratis voor inwoners (!) en ze zijn allemaal versierd in de eigen uitbundige kleurstijl, waarbij elke kleurstijl een element uit de oudheid vertegenwoordigd: lucht, aarde, water en vuur. Het tramsysteem werkt echt goed en zoals ik wel eens vaker zeg als het over ov gaat: als de zevenmijlslaarzen van de voetganger.

Er zijn allemaal nieuwe ontwikkelingen aan de oostzijde van de Rive du Lez. Er is een park met loop- en fietsroute langs de oevers gemaakt, een hele wijk, le quartier Rives du Lez (voor 10.000 inwoners voor 98% gehuisvest in appartementengebouwen), er loopt een tramlijn door de wijk, er zijn veel voorzieningen, waaronder winkels en scholen en Parc Georges Charpark is vernieuwd.

Door Sonia’s lijstje, maar soms ook bij toeval vind ik allerlei verborgen parkjes en speeltuinen. Dat is superleuk en een welkome rustige plek in een verder best drukke stad.

Aan de rand van het centrum ligt het oude aquaduct. Een enorme eyecatcher! Rond het aquaduct is al veel heringericht en autoluw gemaakt. Op dit moment wordt gewerkt aan de herinrichting van de Place Max Rouquette. Dat moet eind 2025 klaar zijn. Na die tijd terug dus!

Montpellier heeft een goed tramsysteem: de zevenmijlslaarzen van de voetganger.

Alle 10.000 inwoners van de nieuwe wijk aan de rivier de Lez, kunnen hier lekker wandelen en hardlopen.

De schoolomgevingen in Rive du Lez zijn meteen autoluw, zoniet autovrij.

Ook hier een nieuwe school, direct maar aan een schoolstraat.

Rivs du Lez is gebouwd in een hoge dichtheid, wat ervoor zorgt dat er draagvlak is voor voorzieningen op loopafstand.

De toegepaste materialen zijn van hoge kwaliteit.

Als je weet waar je moet zijn, vind je allerlei verborgen parels (Parc Suzanne Babut)

Een nieuw park/ speeltuin met bijzondere speeltoestellen (Square Christine Boumeester)

Een deel van de straten is ingericht als erf.

Grote kruispunten zijn heringericht met meer ruimte voor verblijven en groen.

In de buurt van het Aquaduct is al veel heringricht met meer ruimte voor lopen en verblijven.

Aan de herinrichting van het plein bij het aquaduct wordt voorlopig nog gewerkt.

Dag veertien: met trein naar Arnhem

Parcours van de dag: lopen naar station Montpellier St Roche, trein naar Paris Gare de Lyon, met de metro naar Court Saint Emilion, lopen naar restaurant, lopen naar metro, metro naar Gare du Nord, met de trein naar Rotterdam, met de trein naar Arnhem, met de auto naar huis.

Aantal stappen gezet: 3.959

Vertraging: 5 minuten

Hoogtepunten en opvallende zaken:

In de trein naar Parijs wordt voor het eerst mijn interrailpas gecontroleerd. Tot nu scanden ze alleen de stoelreserveringen, maar daar hoort een reisdag van je interrailpas bij. Net vandaag had ik mijn laatste reisdag nog niet geactiveerd. Gelukkig geen boete. De conducteur zei dat zijn collega’s in dit soort gevallen 50 euro boete rekenen.
In Parijs hoopte ik tijdens de overstap nog even gauw de autovrij gemaakte Seine oever te zien (vandaar het extra metrotripje), maar dat gaf bij ander inzien toch te veel stress. Een andere keer terug dan maar!
Ik moet natuurlijk eigen lopen naar huis, maar met al die spullen en al die kilometers in m’n benen laat ik me best graag ophalen met de auto. En het is ook gewon leuk om opgehaald te worden op het station na twee weken 😊

Tijdens een stop-over in Parijs nog even een aardig plein...

en een leuk straatje met winkeltjes en restaurants.

Het zit erop: aankomst op Arnhem Centraal.

En nu? Al met al, wat vond ik ervan?

Het was echt een waanzinnige reis! De voorbereiding van de treinreis, inclusief hotelovernachtingen was echt bizar tijdrovend, maar als alles eenmaal geregeld is, gaat het echt heel soepel. Ik was verbaasd dat we eigenlijk geen vertraging hebben gehad (op een paar minuten na dan). Misschien hadden we mazzel, maar we denken dat dit traject gewoon relatief goed geregeld is (ik heb wel andere ervaringen op andere internationale routes).

Het hele idee van lekker lang over de reis doen om vertraging- en overstapgedoe te voorkomen en tegelijk wat interessante projecten mee te pikken was ook superleuk. Martine en ik hebben op de heenweg veel gezien en ik op de terugweg nog meer, omdat we daar bij voorbaat al meer tijd voor hadden gereserveerd. Het hielp dat we van tevoren in eider geval een deel van de te bezoeken projecten al hadden bedacht en gekeken hadden waar ze waren. En ik had enorm mazzel met een lijst tips voor Montpellier die ik van Sonia Lavadinho kreeg (die ik ontmoette tijdens de conferentie). Zonder die lijst had ik daar nooit zoveel interessants gezien. Het was denk ik de meest efficiënte excursie ooit. Het waren zeldzaam veel indrukken in weinig tijd, met ook nog eens acht verschillende overnachtingsadressen. Mijn energielevel nam gestaag af, maar als je alles eruit wil halen wat erin zit, dan ga je gewoon door. Moe, maar voldaan thuis intussen.

De laatste etappe in de trein bedacht ik me nog wel dat een bonus van zoveel zien in zo weinig tijd is dat je relatief makkelijk verbanden legt, overeenkomsten ziet of juist niet. Zo zag ik twee parken langs een rivier (Madrid en Montpellier), meerdere groene routes dwars door de stad (de rivierparken, maar ook de Coulée Verte in Parijs en de groene corridor in Barcelona), verschillende manieren waarop blinden en slechtzienden worden geholpen de weg te vinden, toepassingen van zebrapaden, verschillend materiaalgebruik en het effect daarvan en verschillende manieren waarop steden met hun kinderen omgaan en de kansen die kinderen hebben om zelf te lopen. Dit maakt het wel een soort van inspiratie opdoen to the max.

De vraag is nu wat we volgend jaar doen. Walk 21 is dan in Tirana en daar gaan ook treinen heen. Stop-overs kunnen zijn in Wenen, Milaan, Rome (en dan met de boot de Adriatische zee oversteken) en terug via Ljubljana en München? Of via Bari, Padua en Frankfurt of ….? We gaan het allemaal onderzoeken en hopen op wat minder regelgedoe (zijn we wel een beetje bang voor) en rekenen sowieso ook op veel voorpret!